In Maastricht praat de Sint Mestreechs. Dat stelt niet iedereen op prijs, 05-12-2007 (A-NRC-N) In Maastricht praat de Sint Mestreechs. Dat stelt niet iedereen op prijs, 05-12-2007 (A-NRC-N) Door Arjen Schreuder
MAASTRICHT - De intocht van Sinterklaas in Maastricht was een ontluisterende, zeer teleurstellende ervaring die niet voor herhaling vatbaar is”, zo liet een moeder onlangs weten aan dagblad De Limburger. Tijdens de intocht, die weken geleden, werd zo vaak Mestreechs gesproken dat de onlangs uit Groningen verhuisde moeder en haar zoontje van vier zich buitengesloten voelde.
De kwestie heeft in Maastricht geleid tot een debat over het gebruik van dialect. Er is bij de Limburgse krant een “niet aflatende stroom” reacties op gang gekomen. Het aantal voor- en tegenstanders is ongeveer gelijk. Sommigen ergeren zich al langer aan het gebruik van het dialect bij verschillende gelegenheden zoals ouderavonden op scholen. Anderen vinden dat klagende buitenstaanders zich bezondigen aan “cultuurimperialisme” en zich liever aan de lokale tradities moeten aanpassen. “Inburgeren heet dat.”
Het komt zelden voor dat Sinterklaas in de streektaal spreekt, zo stelt het Meertens Instituut in Amsterdam, dat de Nederlandse taal en cultuur bestudeert. Onderzoeker Eveline Doelman: “We hebben er geen onderzoek naar gedaan. Wel lijkt het erop dat er vrijwel altijd Nederlands wordt gesproken, omdat Sinterklaas als een nationaal feest wordt gepercipieerd.”
Zo niet in delen van Maastricht. Ger Thelosen is voorzitter van de stichting Sint-Nicolaas Maastricht die de intocht organiseert. Hij betreurt de “tweespalt” die bestaat over de streektaal, maar is niet van zins het gebruik van het gebruik van het Maastrichts aan banden te leggen. “Mensen kunnen toch de moeite nemen om Maastrichts te leren begrijpen?” Bovendien spreekt Sinterklaas tijdens plechtige momenten gewoon Nederlands, zoals tijdens de begroeting aan de kade door burgemeester Gerd Leers en tijdens een vraaggesprek met de lokale televisieomroep.
Het ambt van Sinterklaas wordt Maastricht al veertien jaar vervuld door tekstschrijver Jan Janssen. Hij geniet behalve als Sinterklaas ook bekendheid als auteur van drie wekelijkse rubrieken in het lokale weekblad die allemaal in het Mestreechs zijn geschreven. Jan Janssen: “Het had helemaal geen discussie hoeven worden, omdat ik op belangrijke momenten Nederlands spreek. Dat hebben we zes jaar geleden met de gemeente afgesproken. Alleen tijdens het wachten op de boot worden er Maastrichtse liedjes gezongen. En bij het handjes geven, als ik merk dat de kinderen Maastrichts spreken, ga ik over op dialect. Maar ik spreek geen dialect om het iedereen door de strot te duwen. Voor mij is Sinterklaas een opa die iedereen even lief vindt, en hun een aai over de bol geeft.”
De provincie Limburg beschikt over een Raod veur ’t Limburgs waartoe een aantal streektaalambassadeurs behoren. Een van hen is radiopresentator Frans Pollux. “Het is misschien niet politiek correct om dit als streektaalambassadeur te zeggen, maar ik vind dat Sinterklaas in het Nederlands behoort te spreken. Hij komt dan ook wat strenger en wijzer over.” Een andere streektaalambassadeur, schrijfster Rosalie Sprooten uit Maastricht, zegt: “Ik zou het zelf niet in mijn hoofd halen om als buitenstaander te klagen over de streektaal. We hebben een eeuwenoude streektaal die in alle lagen van de bevolking veel gesproken wordt. Je mag niet verwachten dat de regio zich onder alle omstandigheden gaat aanpassen aan mensen die naar dit buitengewest komen. De streektaal is een bindmiddel, iets waardoor mensen zich hier thuis voelen. Maar Sinterklaas is een feest voor iedereen en hij komt uit een ver en vreemd land. Het zou dus onlogisch en ongeloofwaardig zijn als hij dan ineens de streektaal spreekt.” Sinterklaas zelf is het daar niet mee eens. “Ik geloof ook helemaal niet dat het spreken van de streektaal van invloed is op de geloofwaardigheid. Het is toch vooral die baard en de kleding die iemand tot Sinterklaas maken.” Wethouder Jean Jacobs (cultuur, PvdA) vindt het “prima”, zo laat hij weten, dat Sinterklaas “recht doet aan de Maastrichtse cultuur” door “tweetalig” langs de straten te gaan.
Dagblad De Limburger vindt het krampachtig vasthouden aan de streektaal tijdens de intocht van Sinterklaas niettemin verwerpelijk. “Ik ben geschrokken hoe conservatief de harde kern hier is”, zegt redactiechef Joos Philippens, die er een commentaar over schreef. Hij herinnert eraan dat Maastricht vergrijst en dat de stad om gezond te blijven “onherroepelijk” import nodig heeft. Sinterklaas zal best al decennialang in het Mestreechs zijn onthaald, maar de wereld is veranderd. “Té strikt hameren op de Maastrichtse eigenheid werkt averechts, straks dreigt Maastricht zó ongastvrij gevonden te worden dat nieuwkomers de stad mijden.”
Boarne: nrc-next, 05-12-2007
FFU: It ‘Mestreechs’ hat gjin fijannen nedich om sokke ‘streektaalambassadeurs’ as freonen te hawwen. En wer hawwe wy sokke ferhalen as dy fan de redaksjesjef fan De Limburger ek wol heard. Wêrom wol sa’n lytse taalymperialist en lakreedner as dy Philippens eigentlik sa ‘krampachtig’ fêsthâlde oan it (syn?) Hollânsk? Moatte wy sa’n man foar fol oansjen?