Gewone Fries redder Fries, 27-09-2008 (A-LC) Gewone Fries redder Fries, 27-09-2008 (A-LC) Van onze verslaggever
WARNS - Vechten voor het Fries in de Grondwet is mooi, maar de echte strijd voor het behoud van de taal moet door de Friezen zelf gestreden worden. Sleutelfiguren in de maatschappij dienen voorop te lopen. De gewone man volgt dan vanzelf. As die stille arbeiders het Fries gebruiken in opvoeding en in hun sociale contacten, dan komt het helemaal goed.
Dat betoogt Alex Riemersma van het centrum voor meertaligheid Mercator in Leeuwarden vandaag bij de herdenking van de Slach by Warns. Hij is overigens niet pessimistisch over de toekomst van de taal. “De kânsen foar it Frysk as skriftlike taal binne grutter as oait it gefal west hat.”
Een bescheiden actie voor het Fries kwam vannacht van de Groep van Auwerk. Die heeft op verschillende plaatsten in de Zuidwesthoek de Hollandstalige borden ‘Doorgaand verkeer’ vervangen door Friestalige: ‘Trochgeand ferkear’. Volgens de actiegroep blijft Rijkswaterstaat het Fries negeren.
Auwerk roept gedeputeerde Jannewietske de Vries op om alle borden met deze tekst te vervangen. Ook moet Fietspad Fytspaad worden, en het leesplankje aap-noot-mies kan worden vervangen door par-sok-pet. (s. 1)
‘Elke Fries sleutelfiguur voor behoud eigen taal’
WARNS - Friesland mag dan woensdag actie gaan voeren voor het Fries in de Grondwet,maar een kader-taalwet is veel belangrijker. Daarmee versterk je de wettelijke positie van het Fries in het onderwijs, de media, de culturele sector en het sociaal en economisch leven. Nog mooier zou het zijn als alle Friezen ‘kaaifigueren’ worden voor hun eigen taal.
Alex Riemersma van het centrum voor meertaligheid Mercator in Leeuwarden benadert vandaag als spreker bij de herdenking van de Slach by Warns vooral de praktische kant van versterking van minderheidstalen. Daarnaast ziet hij het Fries wel graag opgenomen in de Grondwet als erkenning van de Friezen als nationale minderheid. Maar meer nog als middel om voor Europese fondsen in aanmerking te komen. Die stellen alleen geld beschikbaar voor talen die in de eigen lidstaat grondwettelijk zijn vastgelegd.
Het echte werk moet echter van de Friezen zelf komen, aldus Riemersma. Eerst maar eens van sleutelfiguren als de commissaris van de koningin en directies van het Fries Museum, de Friesland Bank, de Fryske Akademy, Omrop Fryslân, de Friesche Elfstedentocht, de Friese Zorgverzekeraar en burgemeester en wethouders. Zij moeten bij cruciale gelegenheden het Fries gebruiken. Als de ‘stille arbeiders’ dat vervolgens ook doen bij de opvoeding en in sociale contacten, komt het goed met het Fries.
Slecht gaat het helemaal niet, stelt Riemersma vast. Het Fries hoort absoluut niet tot de 90 procent minderheidstalen waarvan wetenschappers verwachten dat ze een volgende generatie uitgestorven zijn. “De kânsen foar it Frysk as skriftlike taal binne grutter as oait it gefal west hat, mar dy kânsen freegje wol om ynspanning.”
Bijvoorbeeld om een grotere inspanning op het gebied van drietalige scholen, een goed concept om naast de moedertaal twee andere talen te leren zoals het beleid van de Europese Unie voorschrijft. Friesland heeft er nu twintig en wil dat aantal in 2012 op vijftig hebben. Riemersma is van mening dat in 2030 de helft van de Friese basisscholen, 250 in totaal, drietalig moet zijn. Dat kan makkelijk door de 300 scholen die nu al gebruik maken van de taalmethode Studio F, tot drietalige scholen te promoveren.
Ook het voortgezet onderwijs moeten volgens Riemersma een inspanning leveren. Lerarenopleidingen en de Pabo moeten zowel de Engelse als de Friese taalbeheersing verbeteren, zodat ook leraren economie of geschiedenis in het Fries les kunnen geven. Dan pas maakt Friesland kans om bij de top tien van Europa op het gebied van taalbeleid te horen, zoals de provincie graag wil. Nu is het Fries nog een middenmoter.
Brussel is daarbij zowel een steun als een belemmering, vindt Riemersma. Verschillende projecten van de Raad van Europa dragen wel de boodschap uit dat meertaligheid thuishoort in het dagelijks leven van de mensen, maar in de praktijk blijken het Engels, Frans, Duits en Spaans oppermachtig. (s. 15)
Boarne: Leeuwarder Courant, 27-09-2009, s. 1, 15